Pamuk üretiminde dünyanın önde gelen birinci 8 ülkesi ortasında yer alan Özbekistan’da geçen ay hasat sona ererken, bu yılki hasatta 3,1 milyon ton pamuk toplandı.
Her yıl 1 milyon hektara yakın alanda pamuk ekilen ülkede, üretilen yaklaşık 3 milyon ton pamuktan, ortalama 1-1,1 milyon ton pamuk lifi elde ediliyor.
Eski Sovyetler Birliği periyodunda pamuk deposu olarak bilinen ve yıllık 6 milyon tona yakın pamuk üretilen Özbekistan’da, 1991’de bağımsızlığın kazanılmasının akabinde dokumacılık kesiminin geliştirilmesine yönelik çalışmalar başlatıldı.
Bağımsızlığın birinci yıllarında ürettiği pamuğun büyük bir kısmını yurt dışına ihraç ederek öne çıkan Özbekistan, uzun yıllar boyunca dünyanın en değerli pamuk üreticisi ve ihracatçısı ülkeler ortasında yer aldı.
Sektörel fuarlar düzenleniyor
Ülkede üretilen pamuk lifinin yurt dışına satılması için her yıl fuar düzenlenirken, bu fuarlarda tüccarlarla hükümet ortasında 600-700 bin ton pamuk lifinin satımına ait muahedeler da imzalandı. Pamuk lifinin kalan kısmı ise ülkedeki fabrikalarda işleniyor.
Tarım kesiminde en değerli eserlerin başında yer alan pamuk, bağımsızlığın birinci yıllarından itibaren ülkeye döviz getiren temel eser olarak öne çıkarken, 2006’da pamuk lifi ihracatı ülkenin toplam ihracatının yüzde 17’sini oluşturdu.
Hükümet son yıllarda ülkede dokumacılık dalının geliştirilmesine yönelik adımlar atarken yurt dışına satılan pamuk lifinin hacmi ise azaldı.
Özbek hükümeti, 2020 yılından itibaren üretilen pamuğun yurt dışına ihracatını büsbütün yasaklama kararı aldı. Bu uygulama ile üretilen pamuğun tamamının ülkedeki fabrikalarda işlenmesini amaçlanırken yeni kurulacak dokuma işletmelerini desteklemek emeliyle bir dizi imtiyaz ve muafiyetler tanındı. Devamında ise çok sayıda iplik ve dokuma işletmesi devreye alındı.
2016 yılında ülke genelinde binden fazla dokuma işletmesi bulunurken Ocak 2024 prestijiyle 570 bin şahsa istihdam sağlayan dokuma dalındaki işletme sayısı 6 bini aşmış durumda.
2030’da dokumacılık eserleri ihracatının 8 milyar dolara çıkarılması hedefleniyor
Özbek hükümeti, son yıllarda ülkede dokuma kesiminin geliştirilmesini öngören yatırım programını kabul ederken 2017-2021 periyodunda dokuma dalında maliyeti 3 milyar doları bulan 140 yatırım projesine imza atıldı.
2016’da yaklaşık 2 milyar dolar olan dokumacılık eserleri üretimi, 2023’te 8,2 milyar dolara ulaştı. Böylelikle, son 7 yılda üretim 4,2 kat arttı.
Tekstil eserleri üretiminin artmasıyla bu eserlerin ihracat hacmi de besbelli ölçüde arttı. 2016’da 899 milyon dolar olan dokumacılık eserleri ihracatı 7 yılda 3,4 kat artarak 2023’te 3,1 milyar dolara ulaştı.
Geçen yıl Özbekistan, dünyanın 83 ülkesine 700 çeşit dokumacılık eseri ihraç etti. Bölüm, ülkenin 2023 ihracatının yüzde 12,5’ini oluşturdu.
2023’te ihraç edilen dokuma eserlerinin 1 milyar 252 milyon dolarını hazır triko ve konfeksiyon eserleri oluştururken, bu periyotta 307 milyon 700 bin dolarlık örme kumaş, 176 milyon 500 bin dolarlık nakışlı kumaş, 56 milyon 200 bin dolarlık çorap eserlerinin ihracı dikkati çekti.
Geçen yıl Özbekistan’ın en fazla iplik ve dokumacılık eseri ihraç ettiği ülkeler ortasında Rusya birinci sırada yer aldı. Rusya’nın akabinde Kırgızistan, Çin ve Türkiye geldi. Özbekistan, Türkiye’ye en çok pamuk ipliği sattı.
Özbek hükümet 2024-2030 yıllarında dokuma dalında 5 milyar dolarlık yatırım projelerine imza atmayı planlarken 2023’te 3,1 milyar dolar olan dokumacılık eserleri ihracatını 2030’a kadar 8 milyar dolara çıkarmayı öngörüyor.
“Özbekistan, Avrasya bölgesinin dokumacılık devi olma yolunda ilerliyor”
Özbek iktisat uzmanı Uluğbek Yakubov, AA muhabirine yaptığı açıklamada, “Özbekistan, son yıllarda dokumacılık bölümünde gerçekleştirdiği yatırımlarla Avrasya bölgesinin dokumacılık devi olma yolunda ilerliyor” dedi.
Yakubov, ülkede büyük ölçüde pamuğun üretilmesinin Özbekistan’ın dünyanın kıymetli dokuma ülkeleri ortasında yer alması için kıymetli rol oynayacağını söz ederken, hükümetin son yıllarda dokuma dalında gerçekleştirdiği atılımların dokumanın yakın yıllarda ülke iktisadının değerli bölümleri ortasında yer almasında tesirli olabileceğini vurguladı.
Zorla çalıştırma ve çocuk personelliği nedeniyle 2010’da Özbek pamuğuna karşı başlatılan milletlerarası boykotun 2022’de ortadan kaldırılmasının ülkede dokumacılık kesiminin daha da gelişmesine değerli bir ivme kazandırdığını hatırlatan Yakubov, Özbekistan’ın belli eserleri Avrupa Birliği’ne gümrüksüz ihracatını sağlayan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP Plus) statüsü mühletinin 31 Aralık 2027’ye kadar uzatılmasının dokumacılık kesimini yabancı yatırımcılar için de cazip kıldığını aktardı.
Yakubov, “Dünyanın önde gelen pamuk üretici ülkeleri ortasında yer alan Özbekistan, dokuma kesimindeki mevcut potansiyeliyle yakın yıllarda dünyanın en kıymetli dokumacılık ülkeleri ortasındaki yerini alacaktır” yorumunu yaptı.