Derleyen: Melike Sarıkaya/Milliyet.com.tr – Thomas Edison, ismini duyduğumuzda aklımıza çabucak ampul, fonograf üzere ihtilal niteliğindeki icatları gelir. Lakin bu büyük mucit, yalnızca aydınlatma ve ses kaydının ötesinde, gizemli bir keşif peşinde koşmakla da meşguldü. Edison, her ne kadar vaktinin en değerli bilim insanlarından biri olarak kabul edilse de hayatının son devirlerinde, mevt ve ömür ortasındaki hududu aşmaya yönelik bir maksada odaklanmıştı. Bilhassa 1920’lerin başlarında, ölülerle bağlantı kurmak için bir aygıt geliştirmeyi amaçladığı tezleri ortaya atıldığında, bu fikir hem bilim topluluğunu hem de halkı derinden etkilemişti.
Edison’un bu gizemli projesi ve gayesi yalnızca bilimsel değil, birebir vakitte felsefi bir soruya dayanıyordu: Mevt sonrası hayat var mı? Şayet varsa, bunu bilimsel bir prosedürle kanıtlamak mümkün olabilir miydi?
YÜKSELEN SPİRİTÜALİZM HAREKETİ VE RUH TELEFONU
Edison, 1920 yılında bir röportajında, ölülerle bağlantı kurmayı sağlayacak bir aygıt üzerinde çalıştığını açıklamıştı. Bu aygıtın temel maksadı, vefattan sonraki hayatın fizikî delillerini bulmaktı. Edison’a nazaran, şayet beşerler vefattan sonra varlıklarını sürdürebiliyorsa, bu durum unsur ve güç ile ilgili olmalıydı ve bilimsel aygıtlarla algılanabilir olmalıydı.
Edison’un yaşadığı devir, spiritüalizm hareketinin yükseldiği ve beşerler ölen yakınlarıyla irtibat kurmak için medyumlara başvurdukları, çeşitli mistik-ezoterik akımların ortaya çıktığı bir periyottu. İnsanlar kümeler halinde toplaşıyor, medyum olduğuna inandıkları kişinin yönlendirmesiyle ölülerle bağlantı kurmaya, farklı tecrübeler yaşamaya çalışıyordu. Hatta bu akımın, yükselen spiritüalizm hareketinin tesirine kapılan çok sayıda bilim insanı olduğu da biliniyor. Birtakım bilim insanlarının yalnızca müşahede maksatlı çeşitli ruh çağırma seanslarına katıldığı ve müşahedelerini not aldıkları da biliniyordu.
İşte Edison’un da bu akımın tesirine kapılarak, bilimsel bir yaklaşımla bu mistik alanı keşfetmeye çalışması, vefattan sonra bir hayatın olup olmadığını öğrenmeyi maksatlı, onu farklı bir istikamete sevk etmişti. Hakikaten de Edison, bu proje ile bir çığır açmayı planlıyordu. Fakat günümüze kadar ulaşan hiçbir bilgi, Edison’un mevtten sonra hayata dair neyi keşfettiğini, bu aygıtın nasıl çalıştığını ve nihayetinde başarılı olup olmadığını gösteremedi.
Edison’un ‘Ruh Telefonu’ ya da ‘Spiritüel Cihaz’ olarak isimlendirilen bu gizemli aygıtı tasarlama eforları, aslında, o devrin ruhsal ve bilimsel atmosferinin bir yansımasıydı. Birçok insan, ruhların varlığına inanırken, Edison’un bu türlü bir aygıt geliştirmeyi hedeflemesi de o periyot için harikulâde bir niyetti. Lakin Edison’un gayesi, bir medyumun yaptığı üzere ruhları çağırmak değil, onları bilimsel bir çerçevede keşfetmekti.
CİHAZIN DİZAYNINI BİLİNMEYEN TUTUYORDU
Edison, bu projeyle ilgili ne tam manasıyla açıklama yapmış ne de halka açık biçimde başarılı bir prototip sunmamıştı. Ancak onun vefatıyla birlikte ortaya atılan birtakım savlar ve spekülasyonlar, bu projeye dair enteresan iddialar içeriyordu. Edison’un ‘Ruh Telefonu’ ismini verdiği aygıtın, ölülerin ruhlarının varlıklarını algılayarak, onlarla irtibata geçilebilecek bir teknoloji olarak tasarlandığı öne sürüldü.
Birçok kaynakta, Edison’un bu projeyi gerçekleştirme emeli ve süreç hakkında kesin bilgi edinilememesinin nedeni, mucidin aygıtın dizaynını ve işleyişini bilinmeyen tutmaya yazıyordu. Yani, Edison bu projeyi art planda insanlardan uzak bir formda gerçekleştirmiş ya da gerçekleştirmeye çalışmıştı. Spiritüalizmin yaygın olduğu ve mevt sonrası hayat üzerine sayısız tartışmanın yapıldığı bir atmosferde, Edison’un bu türlü bir projeye yönelmesinin, her ne kadar bilimsel merakla açıklanabilir olsa da onun itibarını zedeleyebilecek bir durum yaratmış olabileceği, bu sebeple projesine dair tüm detayları saklama kararı almış olabileceği de düşünüldü. Bilhassa, bilim topluluğu için, ölülerin ruhlarıyla irtibat kurmaya yönelik bir aygıt geliştirmek, o periyotta kuşkuyla karşılanmış ve alay konusu olmuştu. Bu sebeple, Edison, ‘Ruh Telefonu’ ismini verdiği aygıtın dizaynını ve işleyişini detaylandırmaktan kaçınmış olabilirdi.
Ancak birtakım varsayımlara nazaran, Edison bu projesi ile bir cins güç formunu algılayarak, ölülerin varlıklarını tespit etmeyi amaçlıyordu. Bu güç formunun ise elektromanyetik dalgalar, ruhsal güçler yahut daha evvel keşfedilmemiş bir güç kaynağı da olabileceği düşünülüyordu. Edison, ölülerin ruhlarının fizikî dünyada bir tıp güç bıraktığını ve bu güçlerin bir aygıt aracılığıyla algılanabileceğini düşünmüş de olabilirdi. Tekrar de aygıtın nasıl çalıştığına dair rastgele bir somut bilgi bulunamadı. Hatta Edison’un ruhların varlıklarını algılayacak bir güç kaynağını keşfetmeye çalıştığı, lakin bunu başaramadığı sav edilmişti.
BİLİNEN VE BİLİNMEYEN ORTASINDAKİ İNCE ÇİZGİ
Edison’un bu projesi, bilim ve spiritüalizm ortasındaki ince çizgiyi, yani bilinen ve bilinmeyen arasındaki sonu keşfetme gayretiydi. O periyotta, bilimsel fikir ile mistik inançlar ortasındaki hudut giderek daha bilinmeyen hale gelmişti. Bu açıdan Edison, bilimin o devirde ulaşamadığı bir noktaya gerçek ilerlemeyi amaçlamıştı.
Ruh Telefonu aygıtı, projesi hakkında pek çok spekülasyon mevcut. Üstelik 1920 yılında verdiği röportajın da palavra olduğu tez ediliyor. Lakin Fransız gazeteci Philippe Baudouin, 2015 yılında Edison’un günlüğünün bir örneğini bir ikinci el mağazasında bulması, projeye dair gizemli soruları tekrar gündeme getirdi.
Mevcut datalar dahilinde Edison’un bu türlü bir projeyi gerçekleştirmeyi amaçladığını biliyoruz fakat ‘Ruh Telefonu’nun prototipi ya da aygıtın nasıl çalıştığına dair somut bilgilere sahip değiliz. Hatta tahminen de bu alan üzerinde çalışmaya, projeyi geliştirmeye ömrü de yetmemiş olabilir.